Vorige week was er een condoleance. Er was een 72-jarige mevrouw gestorven na een kort ziekbed. De crematieplechtigheid was zaterdag voor Pinksteren. Haar enige dochter, Jeanine, voorzag dat er die dag veel mensen niet zouden komen omdat dit weekend natuurlijk vaak wordt aangegrepen voor een paar dagen vakantie. Op donderdagavond was er gelegenheid tot afscheid nemen bij de overleden mevrouw thuis. Met Jeanine had ik afgesproken erbij te zijn. Eén van de gasten sprak me bij binnenkomst aan en vroeg: ‘wat zal ik eigenlijk tegen Jeanine zeggen’? Ze bleek tot twee jaar geleden regelmatig met de moeder van Jeanine getennist te hebben. Na die tijd kwamen ze elkaar nog regelmatig op straat tegen en maakten dan een praatje. Er was sprake van wederzijdse sympathie. Geen vriendinnen waren ze maar wel ‘goede’ kennissen. Ze had in een krantenadvertentie gelezen dat de bewuste mevrouw was overleden.

Ik zal haar missen

Ik raadde haar aan om dit bovenstaande aan Jeanine te vertellen. En om haar ook te zeggen dat ze dit contact voortaan zou missen, als dat ook daadwerkelijk het geval was. En ze zou haar kracht kunnen wensen bij het verwerken van het verlies van haar moeder.

Wat moet je zeggen bij het condoleren

Naderhand dacht ik er nog over na. Ik vond het aardig en attent van die mevrouw dat ze de moeite had genomen even langs te gaan om haar medeleven te betuigen. Het was toch een relatie- op-afstand. Er is geen handleiding voor ‘wat moet je zeggen’. En de meeste mensen zullen daar ook prima zelf uit komen. Daarbij geven ze mondeling vaak uiting aan hun gevoelens van vriendschap en waardering voor de overledene en wensen ze de achterblijvers veel goeds. In de kortste vorm kan je kiezen voor ‘gecondoleerd’. Bij schriftelijke condoleances wordt als aanvulling vaak een gedicht gebruikt of mooie woorden. En ook een beeld kan natuurlijk veel zeggen. Voorgedrukte teksten op kaarten zijn er ook legio maar die zijn natuurlijk al snel minder persoonlijk.

Medeleven betuigen

Medeleven betuigen is een mooi gebruik. Een teken van medeleven wordt door de nabestaanden vaak erg gewaardeerd. Als het condoleren plaats vindt aansluitend op een uitvaartplechtigheid en er zijn veel mensen dan is er vaak niet veel meer tijd dan alleen wat zinnen uit wisselen. Ik hoor regelmatig van nabestaanden hoe troostrijk en verrijkend het is als vrienden en kennissen uit de omgeving van de overledene mondeling of schriftelijk herinneringen delen. Vaak zijn dat ook herinneringen en verhalen die de directe nabestaanden niet kennen. Als je ervoor kiest om bij de uitvaart bijvoorbeeld kaartjes neer te leggen waarop mensen iets kunnen schrijven dan maak je het de mensen al een stuk makkelijker om hun verhaal te doen. Laatst hadden we ook een uitvaart waarbij in de krantenadvertentie en op de kaart werd aangegeven dat een geschreven herinnering op prijs werd gesteld. Dat leverde een stroom aan reacties op.

Herinnering aan de overledene

Het is mij al vaak opgevallen dat mensen graag de moeite nemen de direct nabestaanden hun herinnering aan de overledene te vertellen of op te schrijven. En voor die direct nabestaanden werkt dat vaak heel troostend. Het tovert zomaar een glimlach op een gezicht, zo’n herinnering, een verhaal over iemand die niet meer is…..

Wat de bewuste mevrouw uit het begin van dit verhaal tegen Jeanine heeft gezegd weet ik niet. Wel zag ik een geanimeerd gesprek, een omhelzing en een traantje.